انتقال الکترونیک وجوه از جمله پرداختهای کوچک و سیستمهای مدیریت وجوه شرکتی و دستگاههای خودکارِ در دسترسِ عموم مردم برای نقل و انتقال پول و مدیریت حسابها، جزو ساختارهای متعارف نظام بانکی جهانی است.
سالهاست که بانکها در حال ارائه خدمات الکترونیک و از راه دور به مشتریان خود هستند. انتقال الکترونیک وجوه از جمله پرداختهای کوچک و سیستمهای مدیریت وجوه شرکتی، همچنین دستگاههای خودکارِ در دسترسِ عموم مردم برای نقل و انتقال پول و مدیریت حسابها، جزو ساختارهای متعارف نظام بانکی جهانی است. با این همه، افزایش مقبولیت اینترنت در سطح جهان، به عنوان یک مجرای ارائه محصولات و خدمات بانکی، فرصتهای تجاری جدیدی برای بانکها و همچنین امتیازهای خدماتی برای مشتریان آنها پدید آورده است.
به گزارشپایگاه خبری بانکداری الکترونیک به نقل از ماهنامه بانکداری آینده شماره 28 ، تداوم نوآوری فناورانه و رقابت میان بانکهای موجود و تازه واردها به این بازار، این امکان را فراهم آورده است که طیف گستردهای از محصولات و خدمات بانکداری الکترونیکی به مشتریان خرد و کلان بانکها ارائه شود. این محصولات و خدمات، ضمن آنکه فعالیتهای سنتی از قبیل دسترسی به اطلاعات مالی، دریافت انواع وامها و گشایش حسابهای سپرده را شامل میشوند، فعالیتهای نسبتا جدیدی از قبیل ارائه خدمات پرداخت الکترونیکی قبوض، پایانههای مالی شخصی، تجمیع حسابها و ایجاد بازار الکترونیکی تبادل اطلاعات تجاری را هم در برمی گیرد.
با وجود امتیازات مهم نوآوریهای فناورانه، توسعه سریع تواناییهای بانکداری الکترونیکی علاوه بر منافع فراوان، دربردارنده ریسکهای متعددی است و از همین رو بسیار لازم و مهم است که بانکها با احتیاط این ریسکها را شناسایی و مدیریت کنند. این پیشرفتها، کمیته نظارت بر بانکداری بازل را بر آن داشت که در سال 1998 میلادی، دست به یک مطالعه مقدماتی درباره مشکلات مدیریت ریسک بانکداری الکترونیکی و پول الکترونیکی بزند.
این مطالعه مقدماتی نشان داد که نیاز روشنی به تحقیقات بیشتر در حوزه مدیریت ریسک بانکداری الکترونیکی وجود دارد و بدین ترتیب، در نوامبر 1999 «گروه بانکداری الکترونیک» با عضویت مدیران بانکها و بانکهای مرکزی تشکیل شد.
کمیته بازل در اکتبر 2000، گزارش «گروه بانکداری الکترونیک» در مورد مدیریت ریسک و مسائل نظارتی ناشی از توسعه بانکداری الکترونیک را منتشر کرد. در این گزارش، ریسکهای اصلی مرتبط با بانکداری الکترونیک در قالب شش ریسک، یعنی: ریسک استراتژیک، ریسک شهرت، ریسک عملیاتی، ریسک اعتباری، ریسک بازار و ریسک نقدینگی طبقه بندی شد و مورد ارزیابی قرار گرفت. با این حال، این گزارش تأکید میکند که بانکداری الکترونیک باعث تغییر و افزایش ریسکهایی شده است که بانکداری سنتی با آن روبه رو بوده است.
مدیریت ریسک با چه چالشهایی رو به روست؟
«گروه بانکداری الکترونیک» در بررسی مشخصات بنیادی، چالشهای اصلی مدیریت ریسک در بانکداری الکترونیک را به این شرح مطرح کرد:
1. سرعت تغییرات مربوط به ابداعات فناورانه، در ارائه خدمات به مشتری در بانکداری الکترونیک غیرمترقبه است. امروزه بانکها با فشار رقابتی برای ارائه کاربردهای تجاری جدید در چارچوب زمانی بسیار فشردهای مواجهاند. این رقابت، چالشهای مدیریت ریسک را به منظور اطمینان از کفایت ارزیابی استراتژیک، تجزیه و تحلیل ریسک و مطالعات ایمنی به عمل آمده، قبل از بهکارگیری کاربردهای بانکداری الکترونیک جدید، تشدید میکند.
2. وبسایتهای معاملات بانکداری الکترونیکی و کاربردهای تجاری مربوط به بانکداری خرد و کلان، تا حد ممکن با سیستمهای قدیمی یکپارچه میشوند تا اجازه دهند پردازش معاملات الکترونیکی به صورت مستقیم تری صورت گیرد. پردازشهایی این چنین خودکار و مستقیم به نوبه خود باعث کاهش خطاهای انسانی و سوءِ استفاده ناشی از پردازشهای دستی میشود؛ ولی درعین حال، وابستگی به طراحی سیستمهایی را افزایش میدهد که بتوانند به راحتی با یکدیگر تعامل کنند.
3. بانکداری الکترونیک، وابستگی بانکها به فنآوری اطلاعات را بالا میبرد و در نتیجه پیچیدگی فنی زیادی در مسائل عملیاتی و امنیتی روی میدهد که منجر به مشارکت و استفاده از منابع بیرون از سازمان میشود.
4. اینترنت ماهیت جهانی دارد و شبکهای است که از هر کجای دنیا در دسترس افراد ناشناسی است که پیامها را از مکانهای نامشخص انتقال میدهند. بنابراین اهمیت کنترلهای ایمنی، روشهای احراز هویت مشتری، حفاظت دادهها، رویکردهای حسابرسی و استانداردهای حفظ حریم خصوصی مشتری را برجسته تر میکند.